Goede cybersecuritystrategie geeft veiligheid, maar ook zakelijke doelstellingen een boost
3 april 2023
Een jaar cyberoorlog: Oekraïens succes of Russisch falen?
Auteur: Laurent Célérier, Executive VP Technology & Marketing
De cyberoorlog begon ver voor het landoffensief en ontplooit zich nog steeds. Er is één ding is zeker: hij zal doorgaan, ongeacht de uitkomst van het conflict. Cyberaanvallen hebben nog niet het gewenste effect gehad op de militaire operaties. Komt dit door Oekraïens succes? Russisch falen? De ongeschiktheid van het cyberwapen in dit type conflict? Vanaf nu kunnen we, ook al is het moeilijk om door de mist van de oorlog (versterkt door manoeuvres in de informatieoorlog) heen te prikken, de eerste conclusies trekken en de vooruitzichten voor het Oekraïense conflict bekijken.
Wat is de impact op militaire operaties?
Russische cyberaanvallen hebben bijgedragen aan de eerste fase, aan het begin van het offensief, ter ondersteuning van land- en luchtmanoeuvres. Deze aanvallen bestonden met name uit het beschadigen van websites en het lekken van gegevens om de sfeer van chaos te versterken. Het heeft ook geleid tot verstoring van de communicatie van de Oekraïense troepen door het uitschakelen van de satelliet operator Viasat. Vervolgens richtten zij zich op vergelijkbare infrastructuren (communicatie, elektriciteit en vervoer) met een minder ernstig effect.
Parallel aan deze cyberaanvallen is het verzamelen van cyber-militaire informatie en de beïnvloedingsmanoeuvres uitgevoerd om de aanhangers te verenigen en het vijandelijke kamp te verzwakken, zonder dat de omvang of de daadwerkelijke doeltreffendheid ervan kon worden gemeten.
In strikt militaire termen en op basis van de beschikbare open source informatie kunnen we stellen dat de impact van cyberaanvallen op het verloop van de operatie beperkt is geweest.
Komt dit door onverwachte Oekraïense veerkracht?
De Oekraïense cyberweerstand ontkrachtte de prognoses: er was geen Oekraïense digitale ineenstorting, geen "cyber Pearl Harbor", noch enige verspreiding buiten het operatiegebied.
Oekraïne heeft zich verzet als gevolg van een voorafgaande voorbereiding, maar vooral dankzij de steun van landen, de private tech sector en aanhangers. Uiteraard moeten we dit trio van spelers met complementaire eigenschappen nader bekijken.
De steun van landen gaat verder dan louter informatieverstrekking en omvat met name Amerikaanse "forward hunting"-initiatieven, die erop gericht zijn vooraf in de Oekraïense infrastructuur geïnstalleerde Russische offensieve capaciteiten uit te schakelen. Dit is gepaard met een duurzame vestiging van de Verenigde Staten in Oekraïense netwerken.
Een andere belangrijke speler voor Oekraïne was de private tech sector, opnieuw Amerikaans, die een extra krachtige verdediging heeft gevormd, maar die in de toekomst ook een volledige afhankelijkheid creëert.
Tot slot heeft het Oekraïense verzet ook vertrouwd op de mobilisatie van aanhangers, met name het "IT-leger". Een meer controversiële aanpak met een relatief beperkte impact, ook al was het in staat de Russische activiteiten te "repareren".
Is het niet ook te wijten aan de mindere cyber doeltreffendheid van Rusland dan verwacht?
Het gebruik van cyberwapens door de Russen lijkt inderdaad snel zijn grenzen te hebben bereikt. Om een significante impact te hebben op grootschalige operaties zoals in het Oekraïense operatiegebied, moeten cyberoperaties in hetzelfde tempo worden uitgevoerd, wat de Russen de eerste paar weken vooralsnog niet hebben kunnen bereiken.
Bovendien is het opmerkelijk dat de Russische general staff de cyber-offensieve capaciteiten niet altijd met voldoende precisie en voorbedachte rade heeft kunnen sturen om een significante impact te hebben gehad. Het uitvoeren van een cyberaanval vereist tijd en expertise, die in oorlogstijd in wezen beperkt zijn, zelfs als Russische cybercriminelen in staat zijn geweest een aanvullende strijdmacht te vormen.
Ten slotte lijkt de Russische regering haar informatie- en beïnvloedingsinitiatieven in haar andere operatiegebieden, met name in Afrika en ten aanzien van de NAVO, niet te hebben willen opgeven.
Wat zijn de verdere cyber consequenties in de Oekraïense oorlog?
We zien een tijdelijke stabilisatie van kwaadwillige aanvallen (ransomware tegen bedrijven, wereldwijd) na de ontregeling van groepen Russische aanvallers en de mobilisatie van bepaalde partijen in het conflict, wat de banden tussen deze groepen en de regering illustreert.
We hebben ook gezien dat Rusland zich terugtrekt in zijn digitale en voorlichtingsdomein, waardoor de effecten van negatieve propaganda en de risico's van intern protest worden beperkt. Tot slot zijn de initiatieven ver buiten Russische grondgebied en de westerse regio’s uitgevoerd. Hierdoor heeft Rusland kunnen profiteren van de steun van bepaalde regeringen in een oorlog die werd voorgesteld als westerse agressie tegen Moskou.
Wat zijn de cyber vooruitzichten in dit conflict?
De systematische kwetsbaarheden van de Russische legers die de afgelopen maanden aan het licht zijn gekomen, zoals het anticiperen op operaties, de beheersing van de multi-sensor informatiecyclus of de cyber coördinatie, zullen op korte termijn moeilijk te ondervangen zijn.
We kunnen daarom verwachten dat de cyberaanvallen zich zullen concentreren op meer incidentele doelen met een hoge toegevoegde waarde, en dat de intensivering van strategische informatie een hefboom zal zijn voor toekomstige onderhandelingen.
Tot slot zullen beïnvloedingsoperaties worden voortgezet door te proberen de Oekraïense nationale eenheid te beïnvloeden, in het bijzonder door de aandacht te vestigen op interne onenigheid of militaire twijfels en acties met niet-westerse landen te promoten.
Moeten we concluderen dat het cyberwapen eigenlijk ongeschikt is voor grootschalige conflicten?
De voordelen van het cyberwapen zijn voornamelijk de beperkte fysieke dodelijkheid, de mogelijke omkeerbaarheid, de discretie en anonimiteit, niet beperkt voor afstand, de bescheiden kosten, met name in het licht van de schaalbaarheid, en ten slotte de mogelijkheid om het met weinig risico te gebruiken, dat wil zeggen zonder directe blootstelling van de troepen op de grond.
De nadelen zijn de voorbereidingstijd en dus de noodzaak van anticipatie, de deskundigheid die nodig is voor de uitvoering en de coördinatie met andere militaire middelen en het gebrek aan garanties over de werking en dus het effect ervan.
Deze voor- en nadelen maken het een bijzonder geschikt wapen, zowel in tijden van vrede als in tijden van crisis.
In het kader van een conflict met hoge intensiteit kunnen cyberaanvallen, naast informatie en invloed die essentieel blijven, doeltreffend zijn als zij perfect gericht zijn, bijvoorbeeld bij het bombarderen van een strategische locatie of om een specifieke tegenstander te neutraliseren.
Het uitvoeren van cyberaanvallen op dezelfde manier als artillerie- of raketaanvallen, bijvoorbeeld met enkele honderden per dag, maanden lag, ligt vandaag de dag buiten het bereik van zelfs de machtigste legers.
